تولید گلبول های خون در کجا صورت میگیرد

تولید گلبول های خون در کجا صورت میگیرد را از سایت دیدار موزیک دریافت کنید.

گلبول قرمز

گلبول قرمز یا اریتروسیت متداول‌ترین نوع سلول‌های خونی است و در بدن مهره‌داران، نقش اصلی رساندن اکسیژن را، از ششها (یا آبششها) به بافت‌ها، بازی می‌کند.

گلبول‌های قرمز سکه مانند (مقعر الطرفین)، کوچک و فاقد هسته و سایر اندامک‌ها است و در نتیجه ژن های سازنده مواد مورد نیاز خود را ندارد. به همین جهت تنها منبع برای تأمین انرژی در آن فرایند گلیکولیز و تنفس سلولی است. گلبول قرمز از حجمی بالغ بر ۹۰ تا ۹۵ میکرون برخوردار است.[۱] در شرایط طبیعی قطر آن‌ها به‌طور متوسط ۷٫۵ میکرون است. اگر اندازهٔ سلول کوچک‌تر از ۶ میکرون باشد میکروسیت و اگر بزرگ‌تر از ۹ میکرون باشد، ماکروسیت نامیده می‌شود. حضور گویچه‌های قرمز با اندازه‌های مختلف در خون را آنیزوسیتوزیس (Anisocytosis) و حضورشان با اشکال مختلف در خون را پوی‌کیلوسیتوزیس (Poikilocytosis) می‌نامند که در حالات مرضی دیده می‌شوند. تعداد گویچه‌های قرمز در حالت طبیعی در خون زنان ۳٫۶ تا ۵٫۵ میلیون و در خون مردان ۴٫۱ تا ۶ میلیون در هر میکرولیتر می‌باشد.

نسبت حجم گویچه های قرمز خون به کل خون بر حسب درصد را هماتوکریت می‌نامند. این نسبت در زنان و مردان سالم و بالغ به ترتیب برابر ۴۵–۳۵ و ۵۰–۴۰ درصد است.

سیتوپلاسم گلبول‌های قرمز اسفنجی بوده و به وسیلهٔ غشاء پلاسمایی قابل ارتجاعی احاطه شده تا این سلول بتواند تغییر شکل بدهد و از مویرگ‌های باریک عبور کند.

در سیتوپلاسم گلبول رنگدانه‌ای به نام هموگلوبین وجود دارد که پروتئینی آهندار است. گلبول قرمز به وسیلهٔ هموگلوبین خود در جاهایی که تراکم اکسیژن زیاد باشد این آهن با اکسیژن ترکیب شده و اُکسی هموگلوبین را تشکیل می‌دهد و در جایی که تراکم اکسیژن کم باشد تجزیه شده و اکسیژن آزاد می‌کند. این خاصیت هموگلوبین در جابه‌جایی اکسیژن از شش‌ها به بافت‌ها بسیار سودمند است. عمر متوسط گلبول قرمز حدود چهار ماه است. بعد از این مدت گلبول در کبد تجزیه می‌شود و آهن موجود در کبد اندوخته می‌شود. تراکم گلبول قرمز و عمر آن تقریبا ۱۲۰ روز است. همچنین محل تولید آن در جنین کیسه زرد، کبد، طحال، گره لنفاوی و مغز قرمز استخوان است. بعد از تولد تا پنج سالگی تمام مغز استخوان‌های بدن. در فرد بالای پنج سال فقط در مغز استخوان‌های پهن و استخوان های دراز متصل به تنه است. در بسیاری از منابع از گلبول قرمز به عنوان یک سلول یوکاریوتی یاد می‌شود اما با توجه به تعریف پروکاریوت‌ها می‌توان گلبول قرمز را نوعی سلول پروکاریوتی نامید.

چرخهٔ زندگی[ویرایش]

تولید[ویرایش]

اریتروسیت‌ها در دوران جنینی ابتدا در کیسه زرده و سپس در کبد، طحال، گره‌های لنفی و مغز استخوان ساخته می‌شوند. از حدود ۵ سالگی به بعد گلبول سازی فقط در مغز استخوان‌های پهن و قسمتی از استخوان‌های متصل به تنه (مانند: ران) انجام می‌شود. عامل تنظیم‌کننده ساخت اریتروسیت‌ها پروتئینی به نام اریتروپویتین است که بر اثر کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها از کبد و کلیه‌ها ترشح می‌شود. برای ساخت اریتروسیت‌ها وجود ویتامین ب۱۲ و همچنین اسید فولیک ضروری است؛ بنابراین کمبود آهن در بدن باعث نوعی کمخونی به نام آنِمی فقر آهن می‌شود.

عمر اریتروسیت‌ها در حدود ۱۲۰ روز است و بعد از آن غشای آن‌ها سخت و شکننده می‌شود و وقتی پیر می‌شوند، در هنگام عبور از مویرگهای کبد و طحال آسیب می‌بینند و از بین می‌روند.

به فرایند تولید گلبول قرمز Erythropoiesis گویند. در صورت کاهش یافتن سطح اکسیژن در کلیه، کلیه هورمون اریتروپویتین را ترشح می‌کند و فرایند تولید گلبول قرمز به کار می‌افتد. در کمبود اکسیژن مقدار اریتروپوئیتین پس از ۲۴ ساعت به حداکثر می‌رسد

زندگی فعال[ویرایش]

طول عمر مفید یک یاختهٔ سرخ خونی ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز می‌باشد.[۲] در این مدت آنان به وسیلهٔ فشار خون در رگ‌ها جابه‌جا می‌شوند.گلبول های قرمز فاقد هسته بوده و شکل دیسک مانند با طرفین مقعر دارند. متوسط اندازه گویچه های قرمز حدود 7.8 میکرون و ضخامت آن ها در ضخیم ترین نقطه 2.5 میکرون و در مرکز حدود 1 میکرون است. شکل گلبول های قرمز به آن ها اجازه می دهد که درون عروق بسیار ریز بدن نظیر مویرگ های انتهایی به خوبی فشرده شده و از آن ها عبور کنند.[۳]

بیماری‌ها و اختلالات گلبول‌های قرمز[ویرایش]

این اختلالات بسیار متنوعند از نقائص آنزیمی مانند فاویسم، انواع کم خونی مانند کم خونی فقر آهن، تالاسمی و سلول داسی شکل، اختلالات شکل گویچه مانند اسفروسیتوز.

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

منبع مطلب : fa.wikipedia.org

fa.wikipedia.org لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

خون

نوعی بافت پیوندی متشکل از انواع سلول و ماده پلاسماست که در رگ ها جریان دارد.بدن برای زنده ماندن به خوراک و اکسیژن نیازمند است ولی فقط بودن غذا در معده و بودن اکسیژن در شش‌ها کافی نیست، بلکه این دو باید به همه نقاط بدن برسند و خون این عمل یعنی رساندن آن مواد به همه بدن را برعهده دارد. خون در لوله‌هایی به نام رگ جریان می‌یابد. قلب، خون را در رگ‌ها به جریان می‌اندازد.[۱]

در حدود ۷ الی ۸ درصد وزن بدن را خون تشکیل می‌دهد و در انسان بالغ به‌طور متوسط ۵ تا ۶ لیتر از حجم بدن را خون تشکیل می‌دهد.[۲]

یک قطره خون به یک قطره جوهر قرمز می‌ماند، ولی ساختارش به سادگی ساختار جوهر نیست. در حقیقت خون از سلول های مختلفی ساخته شده است که هر یک کار ویژه ای را انجام می دهند. قرمز دیده شدن رنگ خون به دلیل وجود گلبول های قرمز فراوان است. گلبول‌های قرمز اکسیژن را در هموگلوبین خود به تمام نقاط بدن رسانده و نیاز اکسیژن سلول ها را تامین می کنند. قسمت مایع خون پلاسما نام دارد. قسمت عمده پلاسما را آب تشکیل می دهد. از وظایف پلاسما می توان تامین نیاز غذایی سلول های بدن و دفع مواد زائد که عمدتا کربن دی اکسید می‌باشد را نام برد.[۱]

جزئیات[ویرایش]

خون به صورت مایع است و کار اصلی آن رساندن اکسیژن و موادّ تغذیه‌کننده مانند گلوکز و سازنده به بافت‌ها و کمک به دفع موادّ زائد (همچون کربن دی‌اکسید و اسید لاکتیک) از بافت‌های بدن و دفاع در برابر میکروارگانیسم‌ها است. این مایع به‌وسیلهٔ پمپاژ قلب (یا ساختاری همانند) توسط رگها، به تمام قسمت‌های بدن منتقل می‌شود. خون هم یک شاره و هم یک نوع بافت، محسوب می‌شود و بافت نامیده شدن آن، از آن روست که شامل مجموعه‌ای از یاخته‌های ویژه است که وظایف و اعمال خاصی را به‌انجام می‌رسانند. این یاخته‌ها در مادهٔ میان‌یاخته‌ای و زمینه‌ای مایعی به نام پلاسما شناورند که به خون حالت شاره می‌بخشد.[۳] به دانش بررسی خون، خون‌شناسی گفته می‌شود.

فعالیت‌ها[ویرایش]

خون یک بافت همبند است. در شکل RBCها گلبول‌های قرمز را می‌بینیم. پلاکت‌ها که به صورت دانه‌های ریزی است.

گلبول‌های سفید ( WBC ) خون که لوکوسیت‌ها نامیده می‌شوند شامل:

گرانولوسیت‌ها خود به سه دسته ذیل تقسیم می‌شوند:

ترکیبات[ویرایش]

پلاسما[ویرایش]

پلاسما ۵۵ درصد خون را تشکیل می‌دهد. مایعی است که ۹۱ درصد آن را آب، ۷ درصد آن را پروتئینها، یک درصد آن را املاح معدنی و یک درصد بقیه را ویتامینها، مواد قندی و مواد لیپیدی، هورمون‌ها و اسیدهای آمینه تشکیل می‌دهند. پروتئین‌های عمده پلاسما آلبومین پروتئین اصلی خون می‌باشد که به وسیلهٔ کبد ساخته می‌شود و مهم‌ترین وظیفه آن حفظ فشار اسمزی خون می‌باشد. در ضمن در حمل مواد غیرمعمول در آب، نظیر اسیدهای چرب آزاد نقش عمده‌ای دارد. فیبرینوژن، پروتئینی است که در کبد سنتز می‌شود؛ و پس از تبدیل شدن به فیبرین در انعقاد خون شرکت می‌کند. گلوبین‌ها از نظر وزن مولکولی به سه دسته گاما گلبولینها، بتا گلبولین‌ها و آلفا گلبولین‌ها تقسیم می‌شوند؛ که مهم‌ترین آن‌ها گاما گلبولین‌ها هستند که به آنتی‌بادی‌ها یا ایمونو گلبولین‌ها نیز مشهورند.

مراحل خونسازی[ویرایش]

الف)قبل تولد ب)بعد از تولد

قبل از تولد

۱. خونسازی اولیه یا primitive: توسط سلول‌های مزانشیم در کیسه زرد شکل می‌گیرد این خونسازی در ماه اول، هفته سوم و روز نوزدهم حاملگی اتفاق می‌افتد و پایان آن در ماه سوم حاملگی است.

۲. خونسازی قطعی یا definitive: در A.G.M آغاز می‌شود و سپس سلول‌های بنیادی به کبد و طحال جنینی مهاجرت می‌کنند تا در آنجا تولید خون کنند.از هفته شش جنینی در کبد آغاز و پایان ان یک هفته بعد از تولد است.

بعد از تولد

مغز استخوان آخرین مرحله خونسازی است و تا پایان عمر ادامه دارد. شروع خونسازی در این مرحله از ماه پنجم حاملگی تا پایان عمر است. منابع (هنری _دیویدسون) و (هافبراند)

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

منبع مطلب : fa.wikipedia.org

fa.wikipedia.org لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

خون ، ترکیبات و عملکرد آن - پارس‌ژن

خون از مایعی به نام پلاسما و انواع مختلف سلول تشکیل شده است. در بدن یک انسان بالغ به طور متوسط در حدود ۵ تا ۶ لیتر خون وجود دارد که این مقدار در مردان بیشتر از زنان است. خون ویژگی‌ها و عملکرد‌‌های مختلفی دارد که در این مطلب به آن‌ها می‌پردازیم.

خون در کجا یافت می‌شود؟

خون در رگ‌‌های خونی یافت می‌شود. رگ‌‌های خونی شامل سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و مویرگ‌ها هستند که خون را به هر قسمت از بدن انسان انتقال می‌دهند. خون توسط قلب پمپ می‌شود و از طریق رگ‌‌های خونی به بخش‌های مختلف بدن انتقال می‌یابد.

ترکیبات سازنده خون انسان

خون از سلول‌های مختلف خونی تشکیل شده که درون مایعی به نام پلاسما شناور هستند. در ادامه به معرفی انواع سلول‌های خونی، ویژگی‌ها و عملکردهای آن‌ها می‌پردازیم.

سلول‌‌های خونی

سلول‌های خونی که در حدود ۴۰ درصد از حجم خون را به خود اختصاص داده‌اند، در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده هستند. سلول‌‌های خونی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

گلبول‌‌های قرمز (Red blood cells)

 گلبول‌های قرمز خون که به «اریتروسیت‌ها» (erythrocytes) نیز معروف هستند، مسئول رنگ قرمز خون به شمار می‌آیند. یک قطره خون در حدود پنج میلیون گلبول قرمز دارد. برای جایگزینی سلول‌‌های قدیمی‌ که در حال تجزیه هستند، یک منبع دائمی تولید گلبول‌‌های قرمز جدید مورد نیاز است. روزانه میلیون‌‌ها گلبول قرمز در بدن ساخته می‌شوند. گلبول‌‌های قرمز حاوی ترکیب پروتئینی به نام «هموگلوبین» (haemoglobin) هستند. پروتئین هموگلوبین درون گلبول‌های قرمز به اکسیژن متصل شده و به این ترتیب گلبول‌های قرمز خون می‌توانند اکسیژن را از ریه‌‌ها به تمام قسمت‌‌های بدن منتقل کنند. درصد حجمی گلبول‌های قرمز خون به کل حجم خون را با شاخصی به نامهماتوکریت تعریف می‌کنند که این مقدار در مردان بیشتر از زنان است و در حالت طبیعی به میزان۴۰ تا ۵۰ درصد خون اندازه‌گیری می‌شود.

گلبول‌های سفید (White blood cells)

گلبول‌های سفید خون که به لکوسیت‌ها (leukocytes) معروف هستند، انواع مختلفی دارند که از جمله این گلبول‌های سفید می‌توان به «نوتروفیل‌‌ها» (neutrophils)، «لنفوسیت‌‌ها» (lymphocytes)، «ائوزینوفیل‌‌ها» (eosinophils)، «مونوسیت‌‌ها» (monocytes) و «بازوفیل‌‌ها» (basophils) اشاره کرد. انواع گلبول‌های سفید بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند. نقش اصلی آن‌‌ها دفاع از بدن در برابر انواع عوامل عفونی و پاتوژن‌ها است. نوتروفیل‌‌ها، میکروب‌‌ها (باکتری‌‌ها) را می‌توانند در خود به دام انداخته و آن‌‌ها را با ترکیبات و آنزیم‌هایی ویژه‌ای که دارند، از بین ببرند. ائوزینوفیل‌‌ها و مونوسیت‌‌ها همچنین با بلعیدن ذرات خارجی و بیگانه که وارد بدن شدند، به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن فعالیت می‌کنند. بازوفیل‌ها در زمان بروز التهاب در بدن وارد عمل می‌شوند. وجود التهاب باعث افزایش نفوذپذیری رگ‌‌های خونی می‌شود که همین امر به سلول‌‌های سفید خون تخصصی کمک می‌کند تا بتوانند به محل مورد نیاز (محل ملتهب شده) برسند. لنفوسیت‌‌ها عملکرد‌‌های مختلفی دارند؛ آن‌‌ها به ویروس‌‌ها و میکروب‌‌های دیگر (پاتوژن‌‌ها) حمله می‌کنند و همچنین می‌توانند آنتی بادی‌‌هایی را تولید کنند که به از بین بردن پاتوژن‌‌های اختصاصی کمک می‌کنند.

پلاکت‌ها (Platelets)

پلاکت‌ها که به آن‌ها «ترومبوسیت‌ها» (thrombocytes) نیز می‌گویند، ذرات سلولی هستند که برای جلوگیری و توقف خونریزی با پروتئین‌های لخته کننده خون در تعامل هستند. در حالت طبیعی در هر میکرولیتر خون بین ۱۵۰٫۰۰۰ تا ۴۰۰٫۰۰۰ پلاکت وجود دارند.

گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها قبل از ورود به جریان خون در مغز استخوان تولید می‌شوند.

پلاسما (Plasma)

پلاسما بخش مایع خون را تشکیل می‌دهد و حدود ۶۰ درصد از حجم خون را به خود اختصاص داده است. پلاسما عمدتا از آب ساخته می‌شود، اما در این مایع پروتئین‌‌های مختلف و مواد شیمیایی دیگری نیز وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هنگامی‌ که خون از بدن شما خارج می‌شود (یا یک نمونه خون به درون یک لوله شیشه‌ای آزمایش گرفته می‌شود) سلول‌‌ها و پروتئین‌‌های خاصی از پلاسما برای ایجاد لخته در کنار هم قرار می‌گیرند. مایع شفاف باقیمانده از خون «سرم» (serum) نامیده می‌شود. تفاوت اصلی میان سرم خون و پلاسما، عدم وجود پروتئین‌های انعقادی در سرم است، سایر پروتئین‌ها و فاکتورهای خونی مانند آنزیم‌ها، هورمون‌ها و آنتی‌بادی‌ها در سرم خون وجود دارند.

عملکرد خون

خون مهم‌ترین مایع درون بدن است که تمام فعالیت‌های حیاتی را تحت کنترل دارد. خون عملکرد‌‌های مختلفی در بدن بر عهده دارد. این عملکردها شامل موارد زیر است:

تنظیم و حفظ شرایط بدن: خون به حفظ تعادل شرایط اسیدی و قلیایی بدن کمک می‌کند. همچنین در تنظیم دمای بدن نقش دارد. افزایش مقدار جریان خون در نزدیکی پوست به بدن کمک می‌کند تا گرما از دست بدهد.

مکانیسم ایمنی و حفاظتی:  گلبول‌‌های سفید موجود در خون به میکروب‌‌های مهاجم (باکتری‌‌ها) و سایر عوامل بیماری‌زا حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. از سویی دیگر پلاکت‌ها از خونریزی و از دست دادن بیش از حد خون پس از جراحت جلوگیری کرده و به این ترتیب از بدن محافظت می‌کنند.

محل ساخت سلول‌های خونی

خون در بخش‌های مختلفی از بدن تولید می‌شوند و این بخش‌ها به عنوان سلول‌های خون‌ساز شناخته می‌شوند. در این بخش به معرفی و بررسی عملکرد هر یک از این سلول‌های خون‌ساز می‌پردازیم.

مغز استخوان

سلول‌‌های خونی توسط سلول‌‌های بنیادی در مغز استخوان ساخته می‌شوند. مغز استخوان ماده نرم و اسفنج مانندی است که در مرکز استخوان‌‌ها قرار دارد. استخوان‌‌های بزرگ و پهن مانند استخوان لگن و استخوان سینه (استرنم) دارای بیشترین میزان مغز استخوان هستند. بدن برای ساخت سلول‌‌های خونی به طور مداوم، به یک مغز استخوان سالم نیاز دارد. در تولید سلول‌های خونی علاوه بر مغز استخوان، بدن به دریافت آهن و ویتامین‌‌های خاص از رژیم غذایی نیز احتیاج دارد.

سلول‌‌های بنیادی

سلول‌‌های بنیادی سلول‌‌های نابالغ (اولیه) هستند. دو نوع اصلی از سلول‌های بنیادی در مغز استخوان وجود دارند که به آن‌ها سلول‌‌های بنیادی «میلوئید» (myeloid) و «لنفوئید» (lymphoid) گفته می‌شود. این‌‌ دو گروه، از سلول‌‌های بنیادی معمولی ابتدایی‌تر به نام «سلول‌‌های بنیادی پرتوان» (pluripotent stem cells) ناشی می‌شوند. این سلول‌های بنیادی به این دلیل پرتوان نامیده می‌شوند که می‌توانند انواع مختلف سلول را تشکیل ‌دهند.

سلول‌‌های بنیادی به طور مداوم تقسیم می‌شوند و سلول‌‌های جدیدی تولید می‌کنند. برخی از سلول‌‌های جدید به عنوان سلول‌‌های بنیادی باقی مانده و برخی دیگر قبل از تشکیل سلول‌‌های بالغ از یک سری مراحل بلوغ (سلول‌های پیش‌ساز و بلاست‌) عبور می‌کنند. سلول‌‌های خونی بالغ از مغز استخوان وارد جریان خون می‌شوند. در زیر سلو‌ل‌های خونی که در مغز استخوان ساخته می‌شوند، آورده شده‌اند:

تولید خون

بدن روزانه میلیون‌‌ها سلول خون ایجاد می‌کند. هر نوع سلول طول عمر مشخصی دارد. به عنوان مثال، عمر گلبول‌‌های قرمز به طور معمول حدود ۱۲۰ روز طول می‌کشد. برخی از گلبول‌‌های سفید فقط چند ساعت یا چند روز زنده می‌مانند و بعضی دیگر ممکن است طول عمر بیشتری داشته باشند. هر روز میلیون‌‌ها سلول خون در پایان عمر خود می‌میرند و تجزیه می‌شوند. به طور معمول بین تعداد سلول‌‌های خونی که در بدن تولید می‌شوند و تعداد سلول خونی که از بین می‌روند، یک تعادل مناسب وجود دارد. عوامل مختلفی به حفظ این تعادل کمک می‌کنند، به عنوان مثال، هورمون‌‌های اختصاصی در جریان خون و مواد شیمیایی موجود در مغز استخوان به نام فاکتور‌‌های رشد به تنظیم تعداد سلول‌‌های خونی ساخته شده کمک می‌کنند. اریتروپویتین یک هورمون ساخته شده در کلیه‌‌ها است که باعث افزایش تولید گلبول‌‌های قرمز می‌شود و برای درمان برخی از اختلالات خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هورمون تحت عنوان EPO نیز شناخته می‌شود و یکی از شناخته‌شده‌ترین دارو‌‌های مورد استفاده در تقویت عملکرد ورزشی به شمار می‌آید. استفاده از این هورمون توسط آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ ممنوع اعلام شده است.

خون، اکسیژن و مواد شیمیایی دیگر

سلول‌‌هایی که اندام‌‌ها و بافت‌‌های بدن را تشکیل می‌دهند برای زنده ماندن به اکسیژن احتیاج دارند. علاوه بر این، سلول‌ها دی اکسید کربن را به عنوان یک ماده دفعی تولید می‌کنند که باید از بدن خارج شود. یکی از اصلی‌ترین کارکرد‌‌های خون انتقال اکسیژن و دی اکسید کربن در بدن است.

یک ترکیب پروتئینی به نام هموگلوبین در سلول‌‌های قرمز خون وجود دارد. هموگلوبین تمایل بالایی برای برهمکنش  اتصال با اکسیژن دارد. گلبول‌‌های قرمز در جریان خون از درون ریه‌ها عبور می‌کنند. در این حالت، اکسیژن موجود در ریه‌‌ها به گلبول‌‌های قرمز منتقل می‌شود و به هموگلوبین اتصال می‌یابد؛ سپس خون از ریه‌‌ها به قلب می‌رود. قلب خون را به سراسر بدن پمپ می‌کند. هنگامی ‌که گلبول‌های قرمز خون با بافت‌‌هایی که به اکسیژن نیاز دارند در تماس هستند، هموگلوبین اکسیژن موجود در آن را آزاد می‌کند.

دی اکسید کربن تولید شده توسط بافت‌‌های بدن نیز توسط خون به ریه‌ها منتقل می‌شود. دی اکسید کربن با رسیدن به ریه‌‌ها، از رگ‌‌های خونی و مجاری هوایی عبور کرده و در هنگام بازدم از ریه‌ها خارج می‌شوند.

علاوه بر انتقال اکسیژن و دی اکسید کربن، خون حامل بسیاری از مواد شیمیایی و مواد مغذی لازم برای انجام فعالیت‌های حیاتی سلول‌‌ها است. این ترکیبات، شامل مواد مغذی تولید شده در هنگام گوارش مواد غذایی، مواد شیمیایی تولید شده توسط بدن (هورمون‌‌ها و آنزیم‌‌ها) و مواد زائد هستند. خون همچنین به ایجاد خاصیت بافری همه مواد شیمیایی مختلف بدن کمک می‌کند و با این کار باعث می‌شود که مایعات بدن بیش از حد اسیدی یا بیش از حد قلیایی نشوند.

خون و رگ‌‌های خونی

عملکرد اصلی رگ‌‌های خونی انتقال خون به سراسر بدن است. رگ‌‌های خونی در سراسر بدن یافت می‌شوند. پنج نوع اصلی رگ‌‌های خونی وجود دارند:

 شریان‌‌ها خون را از قلب به اندام‌‌های دیگر منتقل می‌کنند. آن‌‌ها در اندازه‌های متفاوت در سراسر بدن مشاهده می‌شوند. سرخرگچه‌ها کوچکترین شریان‌‌های بدن به شمار می‌آیند. آن‌‌ها خون را به مویرگ‌‌ها تحویل می‌دهند. سرخرگچه‌ها همچنین قادر به انقباض یا انبساط هستند و با انجام این کار، میزان ورود خون به مویرگ‌‌ها را کنترل می‌کنند.

مویرگ‌‌ها عروق ریزی هستند که سرخرگچه‌ها را به سیاهرگچه‌ها متصل می‌کنند. آن‌‌ها دیواره‌‌های بسیار نازکی دارند که باعث می‌شود، مواد مغذی از خون به داخل بافت‌‌های بدن انتقال یابند. محصولات دفعی از بافت‌‌های بدن نیز می‌توانند به مویرگ‌‌ها وارد شوند. به همین دلیل مویرگ‌‌ها به عنوان رگ‌های مبادله کننده شناخته می‌شوند.

گروه‌‌هایی از مویرگ‌‌های درون یک بافت به یکدیگر متصل می‌شوند تا رگ‌‌های کوچکی به نام سیاهرگچه‌ها را ایجاد کنند. سیاهرگچه‌ها خون را از مویرگ‌‌ها جمع‌آوری کرده و به سیاهرگ‌ها می‌ریزند.

سیاهرگ‌ها یا وریدها، رگ‌‌های خونی هستند که خون را به قلب باز می‌گردانند. آن‌‌ها ممکن است دارای دریچه‌‌هایی باشند که خون را از قلب دور می‌کنند.

گروه خونی چیست؟

گروه‌های خونی، خون را براساس وجود و عدم وجود آنتی بادی‌های خاص دسته‌بندی می‌کنند. این گروه‌بندی‌ها همچنین آنتی ژن‌های موجود در سطح سلول های خونی را در نظر می‌گیرند.

آنتی بادی‌ها، پروتئین‌هایی در پلاسما هستند که سیستم ایمنی بدن را نسبت به وجود مواد خارجی که به طور بالقوه مضر تشخیص داده می‌شوند، آگاه می‌کنند. سیستم ایمنی بدن به این عوامل بیگانه و تهدید کننده حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. آنتی ژن‌ها مولکول‌های پروتئینی هستند که در سطح سلول‌های مختلف قرار می‌گیرند.

گلبول‌‌های قرمز دارای پروتئین‌‌های خاصی در سطح خود هستند که آنتی ژن‌‌های خونی نامیده می‌شوند. همچنین، پلاسما حاوی آنتی بادی است که در صورت وجود، به آنتی ژن‌‌های خاصی حمله خواهند کرد. انواع مختلفی از آنتی ژن‌‌های گلبول‌‌های قرمز وجود دارند که براساس آن‌ها انواع مختلفی از سیستم‌های گروه‌بندی خونی ایجاد شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها سیستم گروه خونی ABO و عامل ارهاش (Rh) هستند.

سیستم گروه خونی ABO

سیستم گروه‌بندی ABO اولین سیستمی بود که برای تعیین گروه خونی افراد شناسایی شد و مورد استفاده قرار گرفت. بر طبق این این سیستم، گروه‌های مختلف خونی به صورت زیر تعیین می‌شوند:

سیستم گروه خونی ارهاش

به دلیل وجود آنتی ژن‌‌های «رزوس» (Rhesus) (به آن آنتی ژن یا فاکتور RhD نیز می‌گویند)، روی گلبول‌‌های قرمز خون، بیشتر افراد ارهاش مثبت هستند، اما حدود ۳ نفر از هر ۲۰ انسان، آنتی بادی‌‌های رزوس ندارند و به این ترتیب گروه خونی این افراد ارهاش منفی است.

نام گروه خونی

گروه خونی هر فرد به آنتی ژن‌‌های موجود در سطح گلبول‌‌های قرمز خون او بستگی دارد. با توجه به سیستم‌های طبقه‌بندی ABO و Rh، گروه‌های خونی در هشت طبقه مختلف قرار می‌گیرند که به صورت زیر نام‌گذاری می‌شوند:

با توجه به تنوع گروه‌های خونی، برخی از آن‌ها فراوانی بیشتری در جمعیت‌های مختلف دارند، به طوری که گروه خونی O مثبت با فراوانی ۳۸ درصد و گروه خونی AB منفی با فراوانی ۱ درصد، به ترتیب بیشترین و کمترین فراوانی را در گروه خونی دارند. از سویی دیگر، ۸۵ درصد از مردم دنیا دارای فاکتور Rh هستند که به صورت گروه‌های خونی مثبت نام‌گذاری می‌شوند.

بسیاری از انواع دیگر آنتی ژن‌‌ها وجود دارند که ممکن است در سطح گلبول‌‌های قرمز ایجاد شوند، به طوری که تاکنون بیش از ۶۰۰ آنتی ژن برای گروه‌های خونی شناسایی شده است؛ وجود این آنتی ژن‌ها، موجب ایجاد گروه‌های خونی کمیاب و نادری در بین افراد می‌شود که از جمله این گروه‌های خونی می‌توان به گروه خونی بمبئ، گروه خونی طلایی و .. اشاره کرد. با این حال، این آنتی ژن‌ها بیشتر به عنوان سیستم‌های فرعی گروه خونی طبقه‌بندی می‌شوند و به اندازه سیستمABO  و رزوس اهمیت ندارند.

اهمیت گروه خونی

هنگام اهدا و دریافت عضو برای پیوند یا انتقال خون، گروه خونی یک فرد بسیار اهمیت دارد. در صورتی که گلبول‌های قرمز اهدا کننده آنتی ژنی به جز آنتی ژن خونی فرد دریافت کننده داشته باشد، آنتی بادی‌های درون پلاسمای دریافت کننده به سلول‌های خونی جدید حمله خواهند کرد و این امر می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی شود. به عنوان مثال، اگر فردی با گروه خونی B که دارای آنتی ژن‌های B بر روی سطح گلبول‌های قرمز خود است به فردی با گروه خونی A که دارای آنتی ژن A و آنتی بادی‌های ضد B است، خون اهدا کند،  آنتی بادی‌های ضد B به سلول‌هایی حمله می‌کنند که آنتی ژن B دارند  و در این حالت واکنش‌های خطرناک و کشنده‌ای در بدن فرد گیرنده ایجاد می‌شود.

علاوه بر مورد فوق، همان طور که در بالا اشاره شد، گلبول‌های قرمز گاهی حاوی آنتی ژن دیگری به نام عامل Rh هستند. این عامل نیز در زمان انتقال خون اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به طوری که گروه‌های خونی Rh مثبت نمی‌توانند به گروه‌های خونی Rh منفی خون اهدا کنند، زیرا با واکنش ایمنی در بدن فرد گیرنده مواجه می‌شوند.

خون گروهO  را تمام گروه‌های خونی می‌توانند دریافت کنند و به همین دلیل به عنوان گروه خونی دهنده شناخته می‌شود و افرادی که گروه خونی+ AB دارند، به طور کلی می‌توانند از هر گروه، خون دریافت کنند.

گروه‌های خونی در دوران بارداری نیز دارای اهمیت هستند. به عنوان مثال گروه خونی مادر ممکن است از نظر RhD متفاوت با گروه خونی جنین باشد، زیرا گروه خونی جنین می‌توانند مشابه گروه خونی پدر باشد. اگر مادر RhD منفی باشد و جنین دارای گروه خونی RhD مثبت باشد، این شرایط می‌تواند خطرات زیادی را برای جنین به همراه داشته باشد، زیر آنتی بادی ضد Rh در پلاسمای خون مادر به عامل Rh خون جنین حمله می‌کند.

تعیین گروه خونی

یکی از آزمایش‌های رایج در آزمایشگاه‌های خون شناسی، تعیین گروه خونی افراد است. در حال حاضر کیت‌های برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد که در کوتاه‌ترین زمان گروه خونی را با استفاده از چند قطره خون مشخص می‌کند.  برای انجام این آزمون نمونه خون فرد با آنتی بادی‌های ضد A و B مخلوط می‌شود. در این حالت، به نمونه زمان داده می‌شود، سپس نمونه برای ایجاد لخته مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر سلول‌های خونی به هم بچسبند و لخته ایجاد کنند، به این معنی است که خون با یکی از آنتی بادی‌ها واکنش نشان می‌دهد. به عنوان مثال، که اگر قطره خون در حضور آنتی بادی ضد A لخته شد، گروه خونی فرد A است.

لخته شدن خون چگونه است؟

خون درتمام طول حیات یک انسان به طور مداوم و یکنواخت در سراسر بدن گردش می‌کند، اما می‌تواند در اثر ایجاد جراحت یا بریدگی به سرعت لخته شده و متوقف شود. لخته‌های خون در هنگامی که موجب توقف خونریزی می‌شوند، یک عمل نجات بخش به شمار می‌آیند، اما در صورتی که بدون وجود جراحت این لخته‌ها در رگ‌های خونی ایجاد شوند، ممکن است فرد را با خطراتی مانند حمله قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات خطرناک پزشکی مواجه کند.

فرایند ایجاد لخته خون طبیعی با یک سری فعل و انفعالات شیمیایی همراه است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:

با بهبود بافت آسیب دیده، بدن به تدریج لخته ایجاد شده را تجزیه می‌کند. رشته‌های فیبرین تجزیه شده و پلاکت‌ها و سلول‌های خونی موجود در لخته به خون باز می‌گردند.

همان طور که در بالا اشاره شد، اگر یک لخته خون در رگ خونی سالم شکل بگیرد، می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. بنابراین، برخی از مواد شیمیایی در خون وجود دارند که مانع از تشکیل لخته‌‌ها و برخی مواد شیمیایی در تشکیل لخته‌‌ها نقش دارند. به این ترتیب، بین تشکیل لخته و جلوگیری از لخته شدن خون، تعادل برقرار است. به طور معمول، اگر رگ خونی آسیب  یا جراحتی نداشته باشد، تعادل به نفع جلوگیری از ایجاد لخته در رگ‌‌های خونی است.

برخی از انواع اختلالات خونی

خون مایعی است که در سراسر بدن به گردش در می‌آید و به همین دلیل است که هر گونه تغییر و اختلال در عملکرد آن می‌تواند مشکلات زیادی را در سلامت فرد ایجاد کند. در این بخش به بررسی انواع اختلالات ناشی از مشکلات خونی می‌پردازیم:

مشکلات سلول‌‌های خونی

اختلالات خونریزی

در صورت آسیب دیدن یا ایجاد جراحت در رگ‌های خونی، شرایط مختلفی وجود دارند که بدن ممکن است با خونریزی بیش از حد مواجه شود، از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

گاهی اوقات ممکن است، یک لخته خون در رگ خونی سالم و بدون آسیب دیدگی شکل گیرد که مشکلات خاصی را برای سلامت بدن ایجاد می‌کنند، از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

منابع: Britanica، medical news today،patient

منبع مطلب : www.parsgene.com

www.parsgene.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت